Έλλειψη βιταμίνης D: Συμπτώματα και πρόληψη

Η ανεπάρκεια βιταμίνης D είναι μια συχνή ανεπάρκεια βιταμινών που προκαλεί προβλήματα στα οστά και τους μυς.

Επηρεάζει συχνότερα άτομα άνω των 65 ετών και άτομα με σκουρόχρωμο δέρμα. Μπορεί να προληφθεί και να θεραπευτεί.

Τι είναι η ανεπάρκεια βιταμίνης D

Η ανεπάρκεια βιταμίνης D σημαίνει ότι δεν έχετε αρκετή βιταμίνη D στο σώμα σας. Προκαλεί κυρίως προβλήματα με τα οστά και τους μυς σας.

Η βιταμίνη D είναι μια απαραίτητη βιταμίνη που χρησιμοποιεί το σώμα για τη φυσιολογική ανάπτυξη και διατήρηση των οστών. Παίζει επίσης ρόλο στο νευρικό, στο μυοσκελετικό και στο ανοσοποιητικό σύστημα.

Μπορείτε να λαμβάνετε βιταμίνη D με διάφορους τρόπους, όπως:

• Έκθεση στον ήλιο στο δέρμα σας (ωστόσο, τα άτομα με σκουρόχρωμο δέρμα και οι ηλικιωμένοι μπορεί να μην λαμβάνουν αρκετή βιταμίνη D μέσω του ηλιακού φωτός. Η γεωγραφική σας θέση μπορεί επίσης να εμποδίζει την επαρκή έκθεση στη βιταμίνη D μέσω του ηλιακού φωτός).
• Μέσω της τροφής.
• Μέσω συμπληρωμάτων διατροφής.

Παρ’ όλες αυτές τις μεθόδους λήψης βιταμίνης D, η ανεπάρκεια της είναι ένα κοινό παγκόσμιο πρόβλημα.

Γιατί είναι τόσο σημαντική η βιταμίνη D

Η βιταμίνη D είναι μία από τις πολλές βιταμίνες που χρειάζεται το σώμα για να παραμείνει υγιές. Παίζει καθοριστικό ρόλο στη διατήρηση της ισορροπίας του ασβεστίου στο αίμα και στα οστά και στην ανάπτυξη και στη διατήρηση τους.

Πιο συγκεκριμένα, το σώμα χρειάζεται τη βιταμίνη D για να μπορεί να χρησιμοποιεί το ασβέστιο και το φώσφορο για την ανάπτυξη των οστών και την υποστήριξη της υγείας τους.

Με χρόνια ή και σοβαρή ανεπάρκεια βιταμίνης D, η μείωση της απορρόφησης ασβεστίου και φωσφόρου από το έντερό οδηγεί σε υπασβεστιαιμία (χαμηλά επίπεδα ασβεστίου στο αίμα).

Αυτό οδηγεί σε δευτεροπαθή υπερπαραθυρεοειδισμό (υπερδραστήριοι παραθυρεοειδείς αδένες που προσπαθούν να διατηρήσουν τα επίπεδα ασβεστίου στο αίμα σε φυσιολογικά επίπεδα).

Τόσο η υπασβεστιαιμία όσο και ο υπερπαραθυρεοειδισμός, εάν είναι σοβαροί, μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα, όπως:

• μυϊκή αδυναμία
• κράμπες
• κόπωση
• κατάθλιψη.

Για να προσπαθήσει να εξισορροπήσει τα επίπεδα ασβεστίου στο αίμα, το σώμα παίρνει ασβέστιο από τα οστά, γεγονός που οδηγεί σε επιταχυνόμενη απομετάλλωση των οστών.

Αυτό μπορεί να οδηγήσει περαιτέρω σε μαλακά οστά στους ενήλικες και ραχίτιδα στα παιδιά. Τα μαλακά οστά και η οστεοπόρωση σας θέτουν σε αυξημένο κίνδυνο για κατάγματα των οστών.

Η ραχίτιδα είναι το ίδιο με τα μαλακά οστά, αλλά επηρεάζει μόνο τα παιδιά. Δεδομένου ότι τα οστά ενός παιδιού εξακολουθούν να αναπτύσσονται, η απομετάλλωση προκαλεί κυρτά ή λυγισμένα οστά.

Ποιον επηρεάζει η ανεπάρκεια της βιταμίνης D

Οποιοσδήποτε μπορεί να έχει ανεπάρκεια βιταμίνης D, συμπεριλαμβανομένων των βρεφών, των παιδιών και των ενηλίκων.

Η ανεπάρκεια βιταμίνης D μπορεί να είναι πιο συχνή σε άτομα με υψηλότερη περιεκτικότητα μελανίνης στο δέρμα (πιο σκούρο δέρμα) και που φορούν ρούχα με εκτεταμένη κάλυψη του δέρματος, ιδίως στις χώρες της Μέσης Ανατολής.

Πόσο συχνή είναι η ανεπάρκεια βιταμίνης D

Η ανεπάρκεια της βιταμίνης D είναι ένα κοινό παγκόσμιο πρόβλημα. Περίπου 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι παγκοσμίως έχουν ανεπάρκεια βιταμίνης D, ενώ το 50% του πληθυσμού έχει ανεπάρκεια βιταμίνης D.

Συμπτώματα και αιτίες

Τα σημάδια της έλλειψης βιταμίνης D στους ενήλικες μπορεί να μην είναι εμφανή, αλλά περιλαμβάνουν μυϊκές κράμπες, αλλαγές στη διάθεση κόπωση και άλλα.

Ο καθένας μπορεί να έχει ανεπάρκεια βιταμίνης D, συμπεριλαμβανομένων των βρεφών, των παιδιών και των ενηλίκων.

Ποια είναι τα σημάδια και τα συμπτώματα της ανεπάρκειας βιταμίνης D

Η σοβαρή έλλειψη βιταμίνης D στα παιδιά προκαλεί ραχίτιδα.

Τα συμπτώματα της ραχίτιδας περιλαμβάνουν:

• Μυϊκή αδυναμία.
• Πόνος στα οστά.
• Παραμορφώσεις στις αρθρώσεις.

Τα παιδιά με ήπια ανεπάρκεια μπορεί απλώς να έχουν αδύναμους και επώδυνους μύες.

Η έλλειψη βιταμίνης D δεν είναι τόσο εμφανής στους ενήλικες.

Τα σημάδια και τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Κόπωση.
• Πόνο στα οστά.
• Μυϊκή αδυναμία, μυϊκοί πόνοι ή μυϊκές κράμπες.
• Αλλαγές στη διάθεση, όπως κατάθλιψη.

Ωστόσο, μπορεί να μην έχετε κανένα σημάδι ή σύμπτωμα ανεπάρκειας βιταμίνης D.

Τι προκαλεί ανεπάρκεια βιταμίνης D

Σε γενικές γραμμές, οι δύο κύριες αιτίες ανεπάρκειας βιταμίνης D είναι:

1. Δεν λαμβάνεται αρκετή βιταμίνη D με τη διατροφή ή μέσω του ηλιακού φωτός.
2. Το σώμα δεν απορροφά ή δεν χρησιμοποιεί σωστά τη βιταμίνη D.

Υπάρχουν διάφορες συγκεκριμένες αιτίες ανεπάρκειας βιταμίνης D, μεταξύ των οποίων:

• Ορισμένες ιατρικές καταστάσεις.
• Απώλεια βάρους-χειρουργικές επεμβάσεις.
• Ορισμένα φάρμακα.
• Αρκετοί διαφορετικοί βιολογικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορούν επίσης να σας θέσουν σε μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης ανεπάρκειας βιταμίνης D, όπως η μεγαλύτερη ηλικία και η ποσότητα μελανίνης (χρωστική ουσία) στο δέρμα σας.

Ιατρικές καταστάσεις που μπορεί να προκαλέσουν ανεπάρκεια βιταμίνης D

Οι ιατρικές καταστάσεις που μπορεί να προκαλέσουν ανεπάρκεια βιταμίνης D περιλαμβάνουν:

• Κυστική ίνωση, νόσος του Crohn και κοιλιοκάκη: Αυτές οι παθήσεις μπορεί να εμποδίσουν το έντερό να απορροφήσει επαρκώς αρκετή βιταμίνη D μέσω των συμπληρωμάτων, ειδικά αν η πάθηση δεν έχει αντιμετωπιστεί.
• Παχυσαρκία: Ένας δείκτης μάζας σώματος μεγαλύτερος από 30 σχετίζεται με χαμηλότερα επίπεδα βιταμίνης D. Τα λιποκύτταρα κρατούν τη βιταμίνη D απομονωμένη, ώστε να μην απελευθερώνεται. Η παχυσαρκία συχνά απαιτεί τη λήψη μεγαλύτερων δόσεων συμπληρωμάτων βιταμίνης D για να επιτευχθούν και να διατηρηθούν τα φυσιολογικά επίπεδα.
• Νεφρική νόσος και ηπατική νόσος: Αυτές οι καταστάσεις μειώνουν την ποσότητα ορισμένων ενζύμων (το ηπατικό ένζυμο 25-υδροξυλάση από το ήπαρ και η 1-άλφα-υδροξυλάση από τα νεφρά) που χρειάζεται το σώμα για να μετατρέψει τη βιταμίνη D σε μορφή που μπορεί να χρησιμοποιήσει. Η έλλειψη οποιουδήποτε από αυτά τα ένζυμα οδηγεί σε ανεπαρκή επίπεδα βιταμίνης D στο σώμα.

Χειρουργικές επεμβάσεις απώλειας βάρους και ανεπάρκεια βιταμίνης D

Οι χειρουργικές επεμβάσεις απώλειας βάρους που μειώνουν το μέγεθος του στομάχου ή παρακάμπτουν μέρος του λεπτού εντέρου, όπως η γαστρική παράκαμψη, δυσχεραίνουν την απορρόφηση επαρκών ποσοτήτων ορισμένων θρεπτικών συστατικών, βιταμινών και μετάλλων από το σώμα.

Εάν έχετε υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση απώλειας βάρους, είναι σημαντικό να επισκέπτεστε τακτικά τον γιατρό, ώστε να μπορεί να παρακολουθεί τα επίπεδα της βιταμίνης D και άλλων θρεπτικών συστατικών. Πιθανότατα θα χρειαστεί να λαμβάνετε συμπληρώματα βιταμίνης D και άλλα συμπληρώματα καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής σας.

Φάρμακα που μπορεί να προκαλέσουν ανεπάρκεια βιταμίνης D

Ορισμένα φάρμακα μπορούν να μειώσουν τα επίπεδα της βιταμίνης D, όπως

• Τα καθαρτικά.
• Στεροειδή.
• Φάρμακα που μειώνουν τη χοληστερόλη.
• Φάρμακα που προλαμβάνουν τις επιληπτικές κρίσεις.
• Φάρμακα για τη φυματίωση.
• Φάρμακα για την απώλεια βάρους.

Πάντα να ενημερώνετε τον γιατρό για τα φάρμακά σας και για τυχόν συμπληρώματα ή βότανα που λαμβάνετε.

Διάγνωση και δοκιμές

Πώς διαγιγνώσκεται η ανεπάρκεια βιταμίνης D

Οι γιατροί συνήθως δεν παραγγέλλουν ελέγχους ρουτίνας των επιπέδων της βιταμίνης D, αλλά μπορεί να χρειαστεί να ελέγξουν τα επίπεδά σας εάν έχετε ορισμένες ιατρικές παθήσεις ή παράγοντες κινδύνου για ανεπάρκεια βιταμίνης D ή αν έχετε συμπτώματα αυτής.

Ο γιατρός σας μπορεί να παραγγείλει μια εξέταση αίματος για να μετρήσει τα επίπεδα της βιταμίνης D. Η πιο συνηθισμένη είναι η 25-υδροξυβιταμίνη D, γνωστή ως 25(OH)D για συντομία.

Διαχείριση και θεραπεία

Πώς αντιμετωπίζεται η ανεπάρκεια βιταμίνης D

Οι στόχοι της θεραπείας και της πρόληψης της ανεπάρκειας βιταμίνης D είναι οι ίδιοι: να επιτευχθεί και στη συνέχεια να διατηρηθεί ένα επαρκές επίπεδο βιταμίνης D στο σώμα σας.

Ενώ μπορεί να εξετάσετε το ενδεχόμενο να καταναλώνετε περισσότερες τροφές που περιέχουν βιταμίνη D και να λαμβάνετε περισσότερο ηλιακό φως, ο γιατρός θα σας συστήσει πιθανότατα τη λήψη συμπληρωμάτων βιταμίνης D.

Η βιταμίνη D κυκλοφορεί σε δύο μορφές: D2 και D3.

1. Η D2 (εργοκαλσιφερόλη) προέρχεται από τα φυτά.
2. Η D3 (χοληκαλσιφερόλη) προέρχεται από τα ζώα.

Χρειάζεται ιατρική συνταγή για να λάβετε D2. Η D3, ωστόσο, είναι διαθέσιμη χωρίς συνταγή. Το σώμα απορροφά πιο εύκολα τη D3 από ό,τι τη D2.

Συνεργαστείτε με τον γιατρό για να μάθετε αν χρειάζεστε συμπλήρωμα και πόση ποσότητα πρέπει να λαμβάνετε.

Πρόληψη

Ποιος κινδυνεύει περισσότερο από την ανεπάρκεια βιταμίνης D

Εκτός από τις ιατρικές παθήσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε ανεπάρκεια βιταμίνης D, οι βιολογικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες που θέτουν κάποιον σε αυξημένο κίνδυνο ανεπάρκειας βιταμίνης D περιλαμβάνουν:

• Ηλικία: Η ικανότητα του δέρματός να παράγει βιταμίνη D μειώνεται με την ηλικία, οπότε τα άτομα άνω των 65 ετών διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο ανεπάρκειας βιταμίνης D. Τα βρέφη κινδυνεύουν επίσης να μην λαμβάνουν αρκετή βιταμίνη D. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα βρέφη που τρέφονται μόνο με μητρικό γάλα, καθώς αυτό περιέχει μικρή μόνο ποσότητα βιταμίνης D.
• Χρώμα δέρματος: Είναι πιο δύσκολο για το σκουρόχρωμο δέρμα να παράγει βιταμίνη D από το φως του ήλιου από ό,τι το ανοιχτόχρωμο δέρμα, επομένως τα άτομα με σκουρόχρωμο δέρμα διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ανεπάρκειας βιταμίνης D.
• Κινητικότητα: Τα άτομα που είναι καθηλωμένα στο σπίτι ή βγαίνουν σπάνια έξω (για παράδειγμα, άτομα σε γηροκομεία και άλλες εγκαταστάσεις) δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν την έκθεση στον ήλιο ως πηγή βιταμίνης D. Έτσι, διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο ανεπάρκειας βιταμίνης D.

Πώς μπορώ να προλάβω την ανεπάρκεια βιταμίνης D

Ο καλύτερος τρόπος για να αποτρέψετε την ανεπάρκεια βιταμίνης D είναι να διασφαλίσετε ότι λαμβάνετε αρκετή βιταμίνη D μέσω της διατροφής ή μέσω της έκθεσης στον ήλιο, αλλά να είστε προσεκτικοί με την παρατεταμένη παραμονή στον ήλιο χωρίς αντηλιακό. Η υπερβολική έκθεση στον ήλιο σας θέτει σε αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο του δέρματος.

Η ποσότητα βιταμίνης D που χρειάζεστε κάθε μέρα εξαρτάται από την ηλικία. Οι μέσες ημερήσιες συνιστώμενες ποσότητες παρατίθενται παρακάτω σε μικρογραμμάρια (mcg) και διεθνείς μονάδες (IU).

• Βρέφη έως 12 μηνών 10 mcg (400 IU)
• Άτομα έως 65 ετών 15 mcg (600 IU)
• Άτομα 65 ετών και άνω 20 mcg (800 IU)
• Έγκυες και θηλάζουσες 15 mcg (600 IU)

Υπάρχουν μερικές τροφές που περιέχουν φυσικά βιταμίνη D, όπως:

• Λιπαρά ψάρια όπως ο σολομός, ο τόνος, το σκουμπρί και οι σαρδέλες.
• Πέστροφα.
• Μοσχαρίσιο συκώτι.
• Μανιτάρια.
• Κρόκοι αυγών.
• Μουρουνέλαιο.

Μπορείτε επίσης να λάβετε βιταμίνη D από εμπλουτισμένα τρόφιμα. Βεβαιωθείτε ότι ελέγχετε τις διατροφικές ετικέτες για να μάθετε αν ένα τρόφιμο περιέχει βιταμίνη D.

Τα τρόφιμα που συχνά έχουν πρόσθετη βιταμίνη D περιλαμβάνουν:

• Το αγελαδινό γάλα και το γάλα σόγιας, αμυγδάλου και βρώμης.
• Δημητριακά.
• Χυμός πορτοκαλιού.
• Άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα, όπως το γιαούρτι.

Η βιταμίνη D περιέχεται σε πολλές πολυβιταμίνες. Υπάρχουν επίσης συμπληρώματα βιταμίνης D.

Μιλήστε με τον γιατρό σας αν ανησυχείτε για την επαρκή λήψη βιταμίνης D.

Προοπτικές / Πρόγνωση

Ποιες είναι οι πιθανές επιπλοκές της ανεπάρκειας βιταμίνης D

Οι πιο σοβαρές επιπλοκές της ανεπάρκειας βιταμίνης D περιλαμβάνουν:

• Χαμηλά επίπεδα ασβεστίου στο αίμα (υπασβεστιαιμία).
• Χαμηλά επίπεδα φωσφορικών στο αίμα (υποφωσφαταιμία).
• Ραχίτιδα (μαλακά οστά κατά την παιδική ηλικία).
• Οστεοπενία (μαλακά οστά στους ενήλικες).

Όλες αυτές οι καταστάσεις είναι θεραπεύσιμες.

Ενώ η ραχίτιδα είναι μια θεραπεύσιμη και συχνά ιάσιμη ασθένεια, είναι σημαντικό να αντιμετωπιστεί το συντομότερο δυνατό.

Όταν δεν αντιμετωπιστούν, οι ηπιότερες περιπτώσεις ραχίτιδας μπορεί να οδηγήσουν σε μακροχρόνια οστική βλάβη που μπορεί να εμποδίσει τα οστά να αναπτυχθούν σωστά. Οι σοβαρές περιπτώσεις που δεν αντιμετωπίζονται μπορεί να οδηγήσουν σε επιληπτικές κρίσεις, καρδιακή βλάβη και θάνατο.

Τα καλά νέα είναι ότι χάρη στα εμπλουτισμένα με βιταμίνη D βρεφικά γάλατα και το εμπλουτισμένο αγελαδινό γάλα, η ραχίτιδα είναι πολύ σπάνια στην Ελλάδα.

Συνοψίζοντας

Η βιταμίνη D είναι μια σημαντική βιταμίνη που χρειάζεται το σώμα για να είναι υγιές.

Εάν έχετε παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη ανεπάρκειας βιταμίνης D ή αντιμετωπίζετε συμπτώματα, φροντίστε να επικοινωνήσετε με τον γιατρό σας για να κάνετε μια εξέταση αίματος για να ελέγξετε τα επίπεδά σας.