Οι φερομόνες είναι σωματικές χημικές ουσίες που μεταφέρουν σήματα μεταξύ των μελών του ίδιου ζωικού είδους.

Mπορούν να ειδοποιήσουν τα ζώα για συμπεριφορές όπως η επιλογή συντρόφου ζευγαρώματος, η επισήμανση της επικράτειας ή μια πιθανή απειλή που παραμονεύει κοντά, όταν εκκρίνονται μέσω υγρών όπως ο ιδρώτας.

Υπάρχουν όμως φερομόνες στους ανθρώπους; Και αν ναι, παίζουν συγκεκριμένο ρόλο στη σεξουαλική έλξη; Σε αυτό το σημείο οι ειδικοί φαίνεται να διαφωνούν.

 

Πώς λειτουργούν οι φερομόνες στους ανθρώπους

Οι φερομόνες, που ονομάστηκαν έτσι για πρώτη φορά από ερευνητές τη δεκαετία του 1950, ορίζονται γενικά ως χημικές ουσίες που, όταν εκκρίνονται, εκπέμπουν ένα σήμα σε ένα άλλο ζώο του ίδιου είδους.

Τα σήματα αυτά μπορούν να πυροδοτήσουν μια συγκεκριμένη διαδικασία συμπεριφοράς που είναι βασική για την επιβίωση και την αναπαραγωγή, όπως το ζευγάρωμα.

Η έρευνα

Αν και οι έρευνες έχουν δείξει ότι η έλξη φερομόνης υπάρχει και σε άλλα θηλαστικά, δεν είναι σαφές αν αυτό περιλαμβάνει και τον άνθρωπο.

Ορισμένες από αυτές τις έρευνες αποτελούνται από τα εξής:

  • Μελέτες που αφορούσαν ζώα όπως τα ποντίκια έχουν καταδείξει πώς η επαφή με μια φερομόνη ειδική για τα αρσενικά μπορεί να προκαλέσει τη σεξουαλική έλξη των θηλυκών. Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι η αντίδραση στη φερομόνη μαθαίνεται και απομνημονεύεται για μελλοντικές αλληλεπιδράσεις. Στοιχεία όπως αυτό έχουν παρασύρει τους ειδικούς να αναρωτηθούν αν οι άνθρωποι θα μπορούσαν να μιμηθούν αυτή τη σεξουαλική και αναπαραγωγική συμπεριφορική αντίδραση, αν και τα δεδομένα είναι ακόμη αρκετά περιορισμένα σε αυτόν τον τομέα.
  • Εκτός από τη σεξουαλική έλξη, η έρευνα έχει επισημάνει τον τρόπο με τον οποίο οι φερομόνες μπορεί να λειτουργούν στον άνθρωπο. Ορισμένες μελέτες έχουν υποδείξει ότι ο ανθρώπινος ιδρώτας μπορεί να βοηθήσει στο συγχρονισμό του χρονισμού των εμμηνορροϊκών κύκλων.
  • Άλλες μελέτες έχουν εξετάσει κατά πόσον τα σήματα μυρωδιάς που μοιάζουν με φερομόνες στην περιοχή της θηλής μπορεί να βοηθήσουν τα νεογέννητα μωρά να αναγνωρίσουν τις μητέρες τους.

Σε οποιοδήποτε από αυτά τα σενάρια, ωστόσο, δεν έχει αποδειχθεί αν μια ανθρώπινη φερομόνη θα ήταν υπεύθυνη για ένα τέτοιο αποτέλεσμα.

Τύποι φερομονών

Υπάρχουν τέσσερις τύποι φερομονών:

  1. Απελευθερωτές (μικρής διάρκειας δράσης και συνδέονται με τη σεξουαλική έλξη).
  2. Διαμορφωτές (βρίσκονται στον ιδρώτα και επηρεάζουν τα συναισθήματα).
  3. Εκκινητές (επηρεάζουν την εφηβεία και τους εμμηνορροϊκούς κύκλους).
  4. Σηματοδότες (παρέχουν πληροφορίες).

Συγκεκριμένες φερομόνες που εμπλέκονται στην ανθρώπινη έλξη

Η συμπεριφορά της ανθρώπινης σεξουαλικής έλξης μπορεί να είναι περίπλοκη για να κατανοηθεί χωρίς την πρόσθετη έννοια της φερομόνης προσέλκυσης.

Αν και μελέτες έχουν δείξει ότι οι φερομόνες μπορούν να προκαλέσουν μια άμεση συμπεριφορική ή επικοινωνιακή αντίδραση στην έλξη των ζώων για σύντροφο, δεν είναι σαφές αν αυτή η αλληλεπίδραση υπάρχει μεταξύ των ανθρώπων.

Ορισμένοι ερευνητές έχουν εντοπίσει δύο στεροειδή που μπορεί ενδεχομένως να έχουν φερομονικές επιδράσεις στον άνθρωπο:

  1. Ανδροσταδιενόνη (AND), η οποία συνδέεται με την ανδρική έλξη.
  2. Οιστρατετραενόλη (EST), η οποία συνδέεται με την έλξη των γυναικών.

Τόσο το AND όσο και το EST βρίσκονται στον ανθρώπινο ιδρώτα και σε άλλα σωματικά υγρά και, σε ορισμένες περιπτώσεις, έχει βρεθεί ότι επηρεάζουν τη διάθεση και τη σεξουαλική επιθυμία.

Ορισμένες μελέτες έδειξαν ότι οι γυναίκες που εκτέθηκαν στο άρωμα AND ενός άνδρα είχαν περισσότερες πιθανότητες να αναφέρουν ότι έλκονται από αυτόν.

Αν και καμία από τις δύο χημικές ουσίες δεν έχει καθιερωθεί επιστημονικά ως φερομόνη, υπάρχει ακόμα συνεχής έρευνα σχετικά με αυτά τα στεροειδή, και ποιες φερομόνες  ειναι οι καλυτερες, καθώς και τις επιδράσεις τους στη σεξουαλική συμπεριφορά.

Φερομόνες στα ζώα έναντι των ανθρώπων

Άλλα είδη ζώων, όπως οι μέλισσες, διαθέτουν έναν ιστό μέσα στα ρουθούνια τους που μπορεί να ανιχνεύει φερομόνες και να μεταφέρει τα σήματα αυτά στον εγκέφαλο. Αυτό είναι γνωστό ως εμεροναζικό όργανο (VNO).

Στους ανθρώπους, όμως, το VNO δεν θεωρείται όργανο που λειτουργεί, οπότε δεν είναι σαφές αν θα μπορούσε να επικοινωνεί με τον εγκέφαλο για τις φερομόνες με αυτόν τον τρόπο.

Φερομόνες, αρώματα και αποτελεσματικότητα

Μελέτες έχουν δείξει ότι η μυρωδιά παίζει ρόλο στην έλξη και στην ενεργοποίηση συγκεκριμένων αναμνήσεων στους ανθρώπους.

Στα ζώα, η έρευνα δείχνει ότι οι φερομόνες μπορεί να καθοδηγούν αυτόν τον παράγοντα έλξης με βάση τα μεμονωμένα αρώματα.

Αυτά τα ευρήματα, σε συνδυασμό με προκαταρκτικά στοιχεία σχετικά με την πιθανότητα ύπαρξης φερομονών στον άνθρωπο, ώθησαν στη δημιουργία ορισμένων τύπων αρωμάτων που κυκλοφορούν στο εμπόριο για να περιέχουν φερομόνες στον άνθρωπο.

Η ιδέα πίσω από αυτό ήταν ότι η χρήση αυτών των αρωμάτων θα εξέπεμπε την οσμή φερομονών που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην ενίσχυση της σεξουαλικής έλξης.

Η διαθέσιμη έρευνα γύρω από τη χρήση πιθανών φερομονών σε αρώματα είναι περιορισμένη, αλλά οι επιστήμονες δεν ήταν σε θέση να δημιουργήσουν μια σαφή σύνδεση σχετικά με την αποτελεσματικότητα αυτών των προϊόντων.

Προϊόντα φερομόνης για ζώα

Ορισμένα προϊόντα που περιέχουν φερομόνες για ζώα και κυκλοφορούν στην αγορά, όπως κολάρα ή διαχύτες αρωμάτων, στοχεύουν στην αλλαγή της συμπεριφοράς των σκύλων και των γατών.

Αυτό συνήθως περιλαμβάνει τον κατευνασμό του άγχους ή του φόβου, τη βοήθεια στην εκμάθηση του σπιτιού ή τη βελτίωση μιας τεταμένης σχέσης μεταξύ των ζώων και του ιδιοκτήτη τους.

Η έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη σχετικά με το πόσο αποτελεσματικά είναι αυτά τα προϊόντα και αν θα μπορούσαν να επεκταθούν για να βοηθήσουν ένα ευρύτερο φάσμα προβλημάτων συμπεριφοράς.

 

Συνοψίζοντας

Οι φυσικές ουσίες που είναι γνωστές ως φερομόνες χρησιμεύουν ως χημικοί αγγελιοφόροι στα ζώα.

Μπορούν να προκαλέσουν μια συμπεριφορική αντίδραση σε ένα μέλος του ίδιου είδους όταν εκκρίνονται μέσω του ιδρώτα.

Αυτό περιλαμβάνει διαδικασίες όπως η σεξουαλική έλξη, η επιλογή συντρόφου, η σηματοδότηση κινδύνου και άλλα.

Οι απόψεις των ειδικών είναι ανάμεικτες ως προς το αν υπάρχουν φερομόνες στους ανθρώπους, επειδή δεν υπάρχουν αρκετά επιστημονικά στοιχεία για να υποστηρίξουν αυτόν τον ισχυρισμό.

Αν και ορισμένες έρευνες έχουν υποδείξει ότι ορισμένα στεροειδή (ανδροσταδιενόνη και εστρατετραενόλη) μπορεί να δρουν ως φερομόνες που συνδέονται με τη σεξουαλική ανταπόκριση του ανθρώπου, άλλες μελέτες δεν μπόρεσαν να επιβεβαιώσουν αυτά τα ευρήματα.

Οι κατασκευαστές αρωμάτων έχουν μεγιστοποιήσει αυτή την πρόταση φερομόνης, παράγοντας  αποπλανητικά αρώματα, που ισχυρίζονται ότι περιέχουν φερομόνες που ενισχύουν την έλξη, και ανδρικά αρώματα που τρελαίνουν τις γυναίκες, αλλά δεν έχουν υποστηριχθεί επιστημονικά αν είναι αυτές οι φερομόνες αλήθεια ή ψεμα.