Τις τελευταίες δεκαετίες όλο και πιο συχνά ακούγεται από την επιστημονική κοινότητα ο όρος ψυχοσωματικό σύμπτωμα, ψυχοσωματική αιτία, ψυχογενής αιτιολογία κλπ. Τι εννοούμε όμως λέγοντας ψυχοσωματικά συμπτώματα;

Τα συμπτώματα αυτά δεν είναι λιγότερο αληθινά από τα καθαρά σωματικά συμπτώματα ούτε αποτελούν αποκύημα της φαντασίας του ανθρώπου που υποφέρει από αυτά. Τα ψυχοσωματικά συμπτώματα, έχουν σάρκα και οστά, είναι υπαρκτές σωματικές διαταραχές ενώ απαιτούν την ίδια ίσως και περισσότερη προσοχή από τα υπόλοιπα. Η βασική διαφορά τους έγκειται στο αίτιο που υποκινεί το βασικό σωματικό σύμπτωμα. Σαφέστατα δεν είναι το πιο εύκολο να ξεχωρίσουμε αν μια γαστρίτιδα, ένας κολικός του εντέρου, μια δερματίτιδα και άλλες ενοχλήσεις είναι αποκλειστικά και μόνο ψυχογενούς αιτιολογίας. Το πιο πιθανό όμως είναι ότι τα αίτια να άπτονται της παρουσίας πολλών παραγόντων ένας βασικός εκ των οποίων είναι και ο ψυχολογικός.

Ίσως η πλειονότητα των ανθρώπων αντιμετωπίζοντας ένα βασανιστικό και χρόνιο σύμπτωμα κατέληξε να ακούσει ύστερα από πολλές και  λεπτομερείς εξετάσεις ότι δεν υπάρχει κάποια προφανής αιτία και ότι το πρόβλημα είναι «ψυχολογικό», μια διάγνωση που δημιουργεί ανάμεικτα συναισθήματα με κυρίαρχο αυτό της ανασφάλειας και του άγχους, ενώ άρνηση και δυσπιστία κυριαρχούν.  Ταυτόχρονα με όλα αυτά οι άνθρωποι έχουν την αίσθηση ότι κάποια διάγνωση δεν έγινε σωστά, κάποιες πληροφορίες δεν αξιολογήθηκαν σωστά ή ακόμη και μια διάχυτη αίσθηση επιστημονική ανεπάρκειας.

Ο συνδυασμός όλων αυτών είναι απολύτως δικαιολογημένος και πολλές φορές επιβεβλημένος από την άγνοια αλλά και από τη μικρή έως ελάχιστη σημασία που δίνεται ή δινόταν  στην ψυχική και συναισθηματική  κατάσταση και στον κυρίαρχο ρόλο που διαδραματίζει αυτή σε όλες τις πτυχές της ζωής μας

Ανακεφαλαιώνοντας, τα σωματικά συμπτώματα που δεν προκαλούνται από οργανικά ή σωματικά αίτια ονομάζονται ψυχοσωματικά. Τα συμπτώματα αυτά αποτελούν τη σωματοποίηση του άγχους, ψυχολογικών συγκρούσεων, απωθημένων συναισθημάτων και γενικώς καταπιεσμένων συμπεριφορών.
Μεγάλη προσοχή! Για να προβούμε στο συμπέρασμα ότι ένα σύμπτωμα είναι ψυχοσωματικό εξαντλούμε λεπτομερώς όλα τα περιθώρια και όλες τις επιβεβλημένες εξετάσεις, δεν περνάμε στο άλλο άκρο να αποδίδουμε οτιδήποτε σωματικό σε ψυχολογικούς παράγοντες.

Πιθανά ψυχοσωματικά συμπτώματα είναι: υψηλή χοληστερίνη, δερματοπάθειες (ακμή, έκζεμα, ψωρίαση κλπ), αϋπνία, ταχυκαρδία, τσιμπήματα στο στήθος, «φτερουγίσματα» στην καρδιά, σφίξιμο των δοντιών (ιδίως κατά τη διάρκεια του υπνου), αίσθημα σφιξίματος στο στομάχι, σπαστική κολίτιδα, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, καούρα, σφίξιμο στο στομάχι, σύνδρομο παλινδρόμησης, σεξουαλικά προβλήματα (στον άνδρα δυσκολία στύσης, στη γυναίκα δυσπαρευνία δηλαδή πόνος κατά την συνουσία και δυσκολία στον οργασμό), το σύνδρομο χρόνιας κοπώσεως, πονοκέφαλος, ζαλάδες, μυρμηγκιάσματα, προβλήματα μνήμης (αιτία είναι η διάσπαση προσοχής από το άγχος που δημιουργεί προβλήματα στην αποθήκευση και στην ανάκληση των αποθηκευμένων στην μνήμη πληροφοριών), ανορεξία, αυξημένη όρεξη, βουλιμία, νυκτερινή ενούρηση σε παιδιά και εφήβους, μυοσκελετικές παθήσεις και πολλά άλλα.

Βασική συνθήκη δημιουργίας των ψυχοσωματικών συμπτωμάτων είναι το άγχος, το στρες η ψυχική πίεση που δεν εκδηλώνονται και δεν αντιμετωπίζονται. Καταπιεσμένα συναισθήματα, απωθημένες σκέψεις που βρίσκονται καλά κρυμμένα και δεν θέλουμε να τα επικοινωνήσουμε ή πολλές φορές δεν έχουμε τη δύναμη να τα αντιμετωπίσουμε βρίσκουνε τρόπο έκφρασης μέσα από το σώμα. Με τον τρόπο αυτό, μέσω του συμπτώματος εξακολουθούν να μας υπενθυμίζουν την παρουσία τους και να κάνουν ακόμη πιο ισχυρή την ύπαρξη τους μέσα μας.

Παράδειγμα: Έχουμε θυμώσει με έναν καλό φίλο μας για τη συμπεριφορά του απέναντι μας, συμπεριφορά που μας προκαλεί έντονα συναισθήματα οργής και ματαίωσης. Παρόλαυτα λόγω του χαρακτήρα μας είμαστε ανήμποροι να του επικοινωνήσουμε ξεκάθαρα και λεκτικά τα συναισθήματα μας,  έτσι κάθε φορά που συναντιόμαστε βιώνουμε άγχος, δυσαρέσκεια, σφίξιμο στο στομάχι μας πονάει το κεφάλι κτλ. Αναρωτιόμαστε για την έντονη σωματική ενόχληση και πηγαίνουμε στον γιατρό. Το μυαλό μας μπορεί να ξέχασε τα αρνητικά συναισθήματα που βιώναμε, το σώμα μας όχι. Μας προειδοποιεί για να μας το θυμίζει, ώστε να προστατεύσουμε τον εαυτό μας.

Τα ψυχοσωματικά συμπτώματα μπορούν να εξυπηρετούν ένα σκοπό, να διευκολύνουν έμμεσα το άτομο στην πραγματοποίηση ενός επιθυμητού στόχου. Για παράδειγμα, ένας εργαζόμενος μισεί την εργασία του, το εργασιακό του περιβάλλον, αρνητικά συναισθήματα γεμίζουν για μεγάλο χρονικό διάστημα τη ζωή του. Μολαταύτα, δεν έχει τη δύναμη για πολλούς παράγοντες να παραιτηθεί, τα αρνητικά συναισθήματα και όλη αυτή η καταπίεση εκφράζονται μέσα από σοβαρά επαναλαμβανόμενα σωματικά συμπτώματα που τον καθηλώνουν σε συνεχείς απουσίες από τη δουλειά και αναρρωτικές άδειες  που σαν αποτέλεσμα έχουν την απόλυση του.

Άλλο παράδειγμα, μια γυναίκα εμφανίζει πολύ συχνά συμπτώματα πονοκεφάλου, για να αποφύγει τη σεξουαλική επαφή με τον άντρα της ή ένας υποψήφιος φοιτητής μπορεί να παθαίνει συχνές κρίσεις πανικού, γιατί δυσκολεύεται εκείνος ή η οικογένεια να φύγει από το σπίτι και να αντιμετωπίσει το άγχος αποχωρισμού από την οικογενειακή εστία.

Σε κάθε περίπτωση μέσα από ποικίλες δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο καθένας από εμάς στην προσπάθεια του να επιβιώσει και να προσαρμοστεί μέσα στο περιβάλλον είναι γεγονός ότι η πραγματική φωνή της ψυχής μας θα εκφραστεί όσο και να προσπαθούμε να μειώσουμε την ένταση της ή να την αγνοήσουμε. Η σύγχρονη συμβουλευτική προσφέρει βοήθεια σε αυτή ακριβώς την κατεύθυνση κι αυτό μπορεί να γίνει με σύντομο αλλά και ουσιαστικό τρόπο φτάνει ο καθένας από εμάς να έχει πραγματικά τη θέληση να ακούσει τον εσωτερικό του εαυτό και να μεταβάλλει τη στάση του.

Dr. Πέτρος Δ. Θάνος
Χειρουργός Ουρολόγος
Ερμού 36 – 2ος όροφος
T.K. 546 23
Θεσσαλονίκη