Βιταμίνη Ε: Ο ρόλος της στη ζωή μας

Η βιταμίνη Ε είναι μια λιποδιαλυτή βιταμίνη με διάφορες μορφές, αλλά η α-τοκοφερόλη είναι η μόνη που χρησιμοποιείται από τον ανθρώπινο οργανισμό.

Ο κύριος ρόλος της είναι να δρα ως αντιοξειδωτικό, απομακρύνοντας τα ελεύθερα ηλεκτρόνια, τις λεγόμενες «ελεύθερες ρίζες», που μπορούν να βλάψουν τα κύτταρα.

Ενισχύει επίσης τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και εμποδίζει το σχηματισμό θρόμβων στις καρδιακές αρτηρίες.

Οι αντιοξειδωτικές βιταμίνες, συμπεριλαμβανομένης της βιταμίνης Ε, ήρθαν στο προσκήνιο τη δεκαετία του 1980, όταν οι επιστήμονες άρχισαν να κατανοούν ότι οι βλάβες από τις ελεύθερες ρίζες εμπλέκονται στα αρχικά στάδια της αθηροσκλήρωσης που φράζει τις αρτηρίες και μπορεί επίσης να συμβάλλουν στον καρκίνο, στην απώλεια όρασης και σε πλήθος άλλων χρόνιων παθήσεων.

Η βιταμίνη Ε έχει την ικανότητα να προστατεύει τα κύτταρα από τις βλάβες των ελεύθερων ριζών καθώς και να μειώνει την παραγωγή ελεύθερων ριζών σε ορισμένες καταστάσεις.

Ωστόσο, αντικρουόμενα αποτελέσματα μελετών έχουν εξασθενίσει κάποιες από τις υποσχέσεις για τη χρήση υψηλών δόσεων βιταμίνης Ε για την πρόληψη χρόνιων ασθενειών.

Ημερήσια πρόληψη

Η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη (RDA) για τη βιταμίνη Ε για άνδρες και γυναίκες ηλικίας 14 ετών και άνω είναι 15 mg ημερησίως συμπεριλαμβανομένων των γυναικών που είναι έγκυες.

Οι θηλάζουσες γυναίκες χρειάζονται ελαφρώς περισσότερα, 19 mg ημερησίως.

Βιταμίνη Ε και υγεία

Καρδιακές παθήσεις

Για ένα διάστημα, τα συμπληρώματα βιταμίνης Ε έμοιαζαν με έναν εύκολο τρόπο πρόληψης των καρδιαγγειακών παθήσεων.

Οι τελευταίες μελέτες δεν διαπίστωσαν κανένα πειστικό όφελος των συμπληρωμάτων βιταμίνης Ε για την πρόληψη των καρδιαγγειακών παθήσεων και, επομένως, συνέστησε τη μη χρήση τους.

Παρόλο που ορισμένες μεγάλες μελέτες και κλινικές δοκιμές έχουν δείξει ένα καρδιοπροστατευτικό όφελος από αυτά τα συμπληρώματα, ιδίως σε σχετικά υγιή άτομα, τελευταίες μελέτες δεν έχουν δείξει κανένα όφελος είτε σε υγιή άτομα είτε σε άτομα που διατρέχουν κίνδυνο για καρδιακή νόσο ή με καρδιακή νόσο.

Καρκίνος

Στο σύνολό τους, οι μελέτες  δεν έχουν διαπιστώσει ότι η βιταμίνη Ε σε τρόφιμα ή συμπληρώματα προσφέρει μεγάλη προστασία από τον καρκίνο γενικά ή από συγκεκριμένους καρκίνους.

Οι τελευταίες μελέτες δεν έδειξαν επίσης κανένα όφελος από αυτά τα συμπληρώματα όσον αφορά τη μείωση της επίπτωσης ή των θανάτων από οποιονδήποτε καρκίνο.

Ήταν αντιφατικές, ορισμένες υποδεικνύουν ότι τα συμπληρώματα βιταμίνης Ε μπορεί να μειώνουν τον κίνδυνο προχωρημένου καρκίνου του προστάτη σε καπνιστές και ορισμένες μελέτες υποδεικνύουν ότι η βιταμίνη Ε αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του προστάτη.

Όραση

Μια εξαετής έρευνα διαπίστωσε ότι η βιταμίνη Ε, σε συνδυασμό με τη βιταμίνη C, τη β-καροτίνη και τον ψευδάργυρο, προσέφερε κάποια προστασία από την ανάπτυξη προχωρημένης ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας (AMD), αλλά όχι καταρράκτη, σε άτομα που διέτρεχαν υψηλό κίνδυνο εμφάνισης της νόσου.

Από μόνη της, ωστόσο, η βιταμίνη Ε δεν φαίνεται να προσφέρει μεγάλο όφελος ούτε κατά της AMD ούτε κατά του καταρράκτη.

Γνωστική λειτουργία και νευροεκφυλιστικές ασθένειες

Οι επιστήμονες που προσπαθούν να διαλευκάνουν τα αίτια της νόσου Αλτσχάιμερ, του Πάρκινσον και άλλων ασθενειών του εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος έχουν επικεντρωθεί στο ρόλο που παίζουν οι βλάβες των ελεύθερων ριζών στην ανάπτυξη αυτών των ασθενειών.

Μέχρι σήμερα, υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία για το αν η βιταμίνη Ε μπορεί να βοηθήσει στην προστασία από αυτές τις ασθένειες ή ότι προσφέρει κάποιο όφελος σε άτομα που έχουν ήδη αυτές τις ασθένειες.

Πηγές τροφίμων

Η βιταμίνη Ε βρίσκεται:

• στα φυτικά έλαια
• στους ξηρούς καρπούς
• στους σπόρους
• στα φρούτα
• στα λαχανικά
• στο ηλιέλαιο
• στο σαφράν
• στους ηλιόσπορους
• στα αμύγδαλα
• στα φιστίκια
• στο φυστικοβούτυρο
• στο σπανάκι
• στη κολοκύθα
• στη κόκκινη πιπεριά
• στα σπαράγγια
• στο μάνγκο
• στο αβοκάντο

Σημάδια ανεπάρκειας

Επειδή η βιταμίνη Ε βρίσκεται σε μια ποικιλία τροφίμων και συμπληρωμάτων, η ανεπάρκεια στην Ελλάδα είναι σπάνια.

Τα άτομα που έχουν πεπτικές διαταραχές ή δεν απορροφούν σωστά το λίπος (π.χ. παγκρεατίτιδα, κυστική ίνωση, κοιλιοκάκη) μπορεί να αναπτύξουν ανεπάρκεια βιταμίνης Ε.

Τα ακόλουθα είναι κοινά σημάδια ανεπάρκειας:

• Αμφιβληστροειδοπάθεια, βλάβη στον αμφιβληστροειδή χιτώνα των ματιών που μπορεί να επηρεάσει την όραση)
• Περιφερική νευροπάθεια, βλάβη στα περιφερικά νεύρα, συνήθως στα χέρια ή στα πόδια, που προκαλεί αδυναμία ή πόνο
• Απώλεια ελέγχου των κινήσεων του σώματος
• Μειωμένη ανοσολογική λειτουργία

Παρενέργειες

Δεν υπάρχουν ενδείξεις για τοξικές επιδράσεις από τη βιταμίνη Ε που βρίσκεται φυσικά στα τρόφιμα.

Οι περισσότεροι ενήλικες που λαμβάνουν περισσότερο από το RDA των 22 IU ημερησίως χρησιμοποιούν πολυβιταμίνες ή ξεχωριστά συμπληρώματα βιταμίνης Ε που περιέχουν 400-1000 IU ημερησίως.

Δεν έχουν αναφερθεί επιβλαβείς παρενέργειες από τη χρήση συμπληρωμάτων σε υγιείς ανθρώπους.

Ωστόσο, υπάρχει κίνδυνος υπερβολικής αιμορραγίας, ιδίως με δόσεις μεγαλύτερες από 1000 mg ημερησίως ή εάν ένα άτομο χρησιμοποιεί επίσης κάποιο φάρμακο για την αραίωση του αίματος.

Για το λόγο αυτό, έχει οριστεί ανώτατο όριο για τη βιταμίνη Ε για ενήλικες 19 ετών και άνω τα 1000 mg ημερησίως οποιασδήποτε μορφής συμπληρώματος τοκοφερόλης.

Γνώριζες ότι:

Λόγω περιστασιακών αναφορών για αρνητικές επιπτώσεις των συμπληρωμάτων βιταμίνης Ε στην υγεία, οι επιστήμονες έχουν συζητήσει κατά πόσον τα συμπληρώματα αυτά θα μπορούσαν να είναι επιβλαβή και να αυξήσουν ακόμη και τον κίνδυνο θανάτου.

Οι ερευνητές προσπάθησαν να απαντήσουν σε αυτό το ερώτημα συνδυάζοντας τα αποτελέσματα πολλαπλών μελετών.

Σε μια τέτοια μελέτη οι συγγραφείς συγκέντρωσαν και ανέλυσαν εκ νέου δεδομένα από 19 κλινικές δοκιμές της βιταμίνης Ε, συμπεριλαμβανομένων των μελετών GISSI και HOPE, διαπίστωσαν υψηλότερο ποσοστό θανάτου σε μελέτες όπου οι ασθενείς έπαιρναν περισσότερα από 400 IU συμπληρωμάτων την ημέρα.

Ενώ έγινε πρωτοσέλιδο όταν δημοσιεύθηκε, υπάρχουν περιορισμοί στα συμπεράσματα που μπορούν να εξαχθούν από αυτήν.

Ορισμένα από τα ευρήματα βασίστηκαν σε πολύ μικρές μελέτες.

Σε ορισμένες από αυτές τις δοκιμές, η βιταμίνη Ε συνδυάστηκε με υψηλές δόσεις β-καροτίνης, η οποία από μόνη της έχει συσχετιστεί με υπερβολική θνησιμότητα.

Επιπλέον, πολλές από τις μελέτες με υψηλές δόσεις βιταμίνης Ε που συμπεριλήφθηκαν περιλάμβαναν άτομα που είχαν προχωρημένη καρδιακή νόσο ή νόσο Αλτσχάιμερ.

Άλλες έρευνες έχουν καταλήξει σε διαφορετικά συμπεράσματα. Επομένως, δεν είναι σαφές ότι τα ευρήματα αυτά θα μπορούσαν να εφαρμοστούν σε υγιείς ανθρώπους.